اعتیاد یک بیماری اولیه ،مزمن و روانی جسمانی است که عوامل محیطی ، روانی ،اجتماعی و ژنتیک بر تظاهرات و پیشرفت آن تاثیر می گذارند . اعتیاد با ویژگی های زیر همراه است :
1-عدم کنترل بر روی مصرف مواد ( در مقدار یا زمان مصرف)
2- بالا رفتن مقدار مصرف.
3- اجبار به مصرف مواد . ( با وجود اگاهی به اسیب های ان)
4- وجود وسوسه مصرف ( میل دایم به مصرف)
5-صرف وقت زیاد برای تهیه ومصرف مواد بهبود از اثار مصرف مواد
6-افت درعملکرد اجتماعی خانوادگی وشغلی
7- ایجاد ناراحتی در هنگام قطع مصرف مواد

1- در تعریف بالا کلمه اولیه به این معناست که اعتیاد نشانه ای از بیماری دیگری نیست و خودش یک بیماری است .
2- کلمه مزمن به این معنی است که بیماری مدت های طولانی ادامه می یابد و می تواند درمان شود ولی این درمان قطعی نیست و همیشه احتمال بازگشت وجود دارد و فرد باید همیشه مراقب برگشت آن باشد
برای مثال در بیماری های مزمن مرض قند و بیماری های قلبی هم فرد باید همیشه از خودش مراقبت کند که بیماری اش شدید تر نشود .علاوه بر این در این بیماری ها درمان دارویی بدون مراقبت های رفتاری تاثیری ندارد.پس در درمان اعتیاد درمان غیر دارویی مهمتر از درمان دارویی است.
3- طبق تعریف عوامل ژنتیکی ، روانی ، اجتماعی و محیطی بر روند رشد بیماری و و آشکار شدن نشانه های بیماری اثر می گذارند .
4- ژنتیک به این معنی است که برخی از مردم بصورت مادرزادی آمادگی ابتلا به اعتیاد را دارند .
5- عوامل محیطی و اجتماعی مثل ثبات و آرامش درخانواده او ، وجود دوستان هم سن و سال معتاد یا سالم ، محل زندگی ( که سالم یا آلوده باشد) ، محل کار یا مدرسه (که سالم یا آلوده باشد) و سایر وقایع زندگی می توانند بر اینکه اعتیاد ایجاد شود یا چگونه پیشرفت کند تاثیر بگذارند .
6-عوامل روانی مثل وجود افسردگی یا وسواس یا اضطراب یا عدم تمرکز یا ....می توانند بر اعتیاد اثر بگذارند
7- این عوامل روانی ،اجتماعی و محیطی مهم هستند چرا که مشخص می کنند که چه عواملی باعث شروع وسوسه، مصرف الکل و مواد میشوند

2-تغییرات در مغز
- اعتیاد یک اختلال مغزی است . برای درک این موضوع ما باید به دو ناحیه مهم مغز یعنی کورتکس ( پره فرونتال) و سیستم لیمبیک توجه کنیم .
-در یک مغز سالم کورتکس ( پره فرونتال) یا بخش بیرونی مغز مسئول افکار منطقی و تصمیم گیری است .
- زیر کورتکس یک ناحیه از مغز وجود دارد که سیستم لیمبیک نام دارد .
- سیستم لیمبیک به درجات کم یا زیاد درهمه اشکال اعتیاد ، درگیر است . این ناحیه جایی است که سیستم پاداش و لذت ایجاد میکند واغلب مکانیزم های حیاتی در بقای انسان( مثل گرسنگی،تشنگی و... ) از آنجا ریشه می گیرند.

اعتیاد به مجموعه رفتارهائی شامل:
• مصرف جبری مواد
• ناتوانی در کنترل مصرف مواد مخدر
• اشتغال ذهنی دائم با تهیه ومصرف مواد بدون توجه به عوارض بیولوژیک، روانی و اجتماعی آن

مصرف جبری مواد
• مصرف جبری مواد حاصل تغییر در ساختار شیمیایی مغز است
• این شکل جبری مواد میتواند در تمام طول عمر ادامه یابد
• در بسیاری از اوقات رفتار جبری قسمتی از عملکرد طبیعی انسان است

علل و عوامل اعتياد
مدل های اعتیاد
• پزشکی وجسمی: اعتیاد یک بیماری مغزی است
• روانی: اعتیاد در ابتدا یک بیماری روانی است
• اجتماعی: اعتیاد در ابتدا یک بیماری اجتماعی و وابسته به محیط است
• روحانی: مشکالت اولیه اعتیاد مسائل معنوی است
اعتیاد یک بیماری مغزی است
• اولین مصرف یک عمل ارادی است
• از نظر علمی اثبات شده است که ماده مخدر باعث تغییر عملکرد و ساختار مغزی میشود
• تغییر در عملکرد و ساختار مغزی باعث تغییر در رفتار میشود
• تاثیرات وتغییرات حاصل از مصرف مواد مخدر سه دسته هستند:
1 -موقت وگذرا 2 -طولانی مدت 3-دائمی
پزشکی و بیولوژیک
یافته های ژنتیکی نشان میدهد که:

• در بسیاری از موارد ساختار مغزی خود به خود دارای تحمل بالا برای مواد مخدر است
• در واقع مواد مخدر مشکلات و کمبودهای سیستم انتقال عصبی مغزی را بشکل بیمارگونه ای برطرف میکند
• به عبارت دیگر مشکل مواد نیست آنچه که مشکل دارد عملکرد مغزی است

فاکتورهای روانی
1 .جنبه های شخصیتی:
 خطر کننده
 بدنبال هیجان
 اعتماد به نفس
 شخصیتهای ضد اجتماعی و مرزی
 شخصیت معتاد گونه
 توانائیهای شناختی
 مهارت حل مسئله
 نیاز به تحریک
 احساس خارجی بودن
2 .عوامل رواني
 انواع افسردگی
 ناپايداری عاطفی و احساسی
 اضطراب و بيقراري
 عدم اعتماد به آينده
 سرخوردگي در زندگي و اجتماع
 احساس بي كفايتي
 عدم رشد سالم شخصيت
 انحرافات جنسي
3 .عوامل اقتصادي
 فقر كامل يا رفاه كامل
 بيكاری
 بحران های اقتصادی
 تورم شديد
 سودجويي و خريد و فروش مواد مخدر
 نابرابري های اقتصادی و تبعيض طبقاتی

راهنمای کمپ ترک اعتیاد در رابطه با تعاریف مختلف اعتیاد و میزان وابستگی به مواد مخدر :

1 .اعتياد يک بيماری زيست شناختی، روان شناختی و اجتماعی است. عوامل متعددی در اتيولوژی سوء مصرف و اعتياد مؤثر است که در تعامل با يکديگر منجر به شروع مصرف و سپس اعتياد می شوند. عوامل مؤثر بر فرد، محيط فرد و عوامل اجتماعی، عوامل درهم بافته ای هستند که بر يکديگر تأثير میگذارند. درک کليه علل و عوامل زمينه ای موجب میشود تا روند پيشگيری اعتیاد، شناسايی، درمان و پيگيری به طور هدفمند طرح ريزی شود.
2.يک پديده زيستی است که به ارگانيسم امکان ميدهد تا خود را تدریجا با پاره ای از مواد سمی سازش دهد و مصرف روزمره مقاديری از اين مواد را که برای ارگانيسم معمولی کشنده است تحمل نمايد.
3.حالتی است که استعمال متوالی يا متناوب مواد مخدر در فرد ايجاد ميکند. با استعمال مواد مخدر تحريک پذيری سلولهای عصبی افزوده شده و در نتيجه داروی بيشتری لازم است که آن را به حالت تعادل بازگرداند. (تعريف فيزيولوژيستها) .
4.مسموميت حاد يا مزمنی است که مضر به حال شخص و اجتماع است و زائيده مصرف داروی طبيعی يا صنعتی است.
5. در محافل دانشگاهی بجای اعتياد اصطلاح وابستگی به مواد (Dependency) بكارمیرود.
اعتياد Addiction واژه قدیمی است كه امروزه به دليل كاستی های آن از اصطلاح Dependency وابستگی به مواد استفاده می شود .
همان طور كه می دانيم سه گروه مختلف در زمينه اعتياد وجود دارد :
1-افرادی كه اصلا مواد مخدر مصرف نمی ‌كنند .
2-افرادی كـه مواد مخدر مصرف می كنند ولی در حـد كم تا متوسط هستند (Use)
3-افرادی كه دچار بيماری مصرف مواد مخدر هستند (disorder use)
بيماری مصرف مواد مخدر دارای دو شكل سوء مصرف abuse Substance و وابستگی Dependency ميباشد .

اعتیاد یعنی خوگرفتن و وابسته شدن جسمی ، روانی و عصبی فرد به مواد مخدر که ترک یا فرار از آن ناممکن و یا بسیار مشکل است. اعتیاد یعنی مصرف نابجا و مکرر مواد مخدر که موجب وابستگی به آنها می شود. این وابستگی بدنی و روانی است، ترک مصرف مواد افیونی مشکلات و محرومیت های بدنی و روانی را در پی خواهد داشت.

اعتیاد یک بیماری روانی، اجتماعی، اقتصادی است که بر اثر فعل و انفعال تدریجی بین بدن انسان و مواد شیمیائی تحت تأثیر یک سلسله شرایط و اوضاع و احوال خاص روانی، اقتصادی، اجتماعی و سنتی به وجود می آید.

وابستگی روانی ( ذهنی ) مشخصه اصلی اعتیاد بوده و برخلاف تصوری که بعضا در جامعه به چشم می خورد بسیاری از موادی که وابستگی جسمی به همراه ندارند ( و از اینرو اعتیاد آور تلقی نمی گردند) دارای وابستگی روانی و کشش شدید بوده ( یعنی در واقع اعتیاد آور هستند ) و به مراتب فاجعه بارتر از مواد با وابستگی جسمی می باشند.

چه مواد و داروهایی اعتیاد آور هستند؟

مواد اعتیاد آور طیف بسیار وسیعی را در برگرفته و عمدتا شامل مواد مخدر( مثل تریاک، هروئین، شیره، کدئین، دیفنوکسیلات، مرفین، پتدین، متادون، ترامادول، کرک، تمجزیک یا بوپرنورفین …) ،مواد محرک و توهم زا (مثل کوکائین، شیشه ، قرص اکستازی، حشیش،LSD …)، برخی آرام بخشها ( عمدتا از داروهای گروه دیازپام)، سیگار، الکل می باشد. با توجه به تعریف اعتیاد و نقش مهم وابستگی روانی در آن موارد دیگری از جمله قمار، اینترنت نیز اعتیاد آور می باشند.

 علایم و نشانه های فیزیکی و جسمی سوءمصرف مواد :

1) سرخ شدن چشمها

2) نگاه های مات به مدت طولانی

3) نامفهوم و جویده شدن طرز صحبت

4) عدم تعادل در حرکات

5) کم شدن توجه به نظافت

6) محلهای متعدد تزریق سرنگ در بدن

7) غیبت های مکرر از کلاس درس و کاهش علاقه به تحصیل

8) بی قراری شدید

9) تغییرات ناگهانی خُلق

10) به مشام رسیدن بوهای غیر عادی از دهان یا لباس

11) وجود سوزنها و سنجاقهای سیاه شده ، قاشق خمیده و دود گرفته و ورق آلومینیومی

12) لوله های خالی خودکار، کبریت نیم سوخته در محل های غیر معمول

13) طولانی شدن زمان ماندن در دستشویی و حمام

14) ناپدید شدن بعضی اشیاء در خانه